Walk the Talk: Al wandelend raak ik met mensen uit mijn netwerk aan de praat. Dat levert bijzondere verhalen en verrassende inzichten op. Graag deel ik ze met jullie in de reeks Walk the Talk. Deze keer ben in gesprek gegaan met Marcel Hendrickx over perfectionisme op de werkvloer.
Perfectionisme is misschien wel een van de meest geliefde menselijke eigenschappen in onze maatschappij. Oog voor detail, gestructureerd werken, organisatietalent, doorzettingsvermogen, ambitie,… En wie ook nog uitdagende doelen stelt, kan veel bereiken. Maar zodra die doelen onbereikbaar worden, komen daar zorgen bij. Zeker als je je eigenwaarde laat afhangen van je prestaties en liever geen fouten wilt maken. Waarschijnlijk heb je dan onrealistische eisen aan jezelf gesteld. Ik herken perfectionistisch gedrag op de werkvloer, misschien juist omdat ik zelf ook perfectionistische neigingen heb gehad. Nou ja, heel eerlijk gezegd leer ik nog elke dag om naar iets minder perfectie in mijn werk te streven. Er is natuurlijk niets mis met iemand die graag het beste uit zichzelf wil halen en altijd het beste resultaat wil neerzetten. Tenzij het bereiken van een doel of ambities haast dwangmatig wordt. Is perfectionisme op de werkvloer een deugd? Of kan verregaande passie voor je werk ook een vloek worden?
Ik ging erover in gesprek met Marcel Hendrickx. Hij is eigenaar, trainer en perfectionismecoach bij Het Ontwikkelingsinstituut. Daarnaast is hij auteur van de boeken ‘Zeg me dat ik oké ben’ en ‘Burn-out begint in de kleuterklas’. In zijn vrije tijd werkt Marcel graag in de tuin, houdt hij van wandelen en gaat hij graag lekker uit eten.
Gestuurd door het onderbewuste
Verschillende studies hebben aangetoond dat mensen die hoog scoren op kenmerken van perfectionisme een grotere kans hebben op de ontwikkeling van een burn-out. Vaak wordt dan ter behandeling een cognitieve gedragstherapie ingezet. Marcel heeft een ontwikkelingsgerichte coachmethodiek ontwikkeld voor individuen met stressgerelateerde klachten als gevolg van perfectionisme. De effectiviteit van deze methodiek is onderzocht is aan de Universiteit in Leuven. De methodiek gaat uit van het onderbewuste. Marcel: “Perfectionisme is een gedragspatroon dat wordt gestuurd door het onderbewuste.” In je onderbewuste vind je alle kennis, ervaringen en gedachten waar je je ooit bewust van was. Je handelt vanuit het automatisch aangeleerde.
Op deze processen heb je geen invloed, althans niet bewust. Door bijvoorbeeld spontane herinneringen, dromen of meditatie kunnen deze kennis, ervaringen en gedachten weer deel uit gaan maken van het bewustzijn. Marcel zet een methode in waarbij hij zijn cliënten in trance brengt om in het onderbewuste te komen. Iedereen verkeert dagelijks in een trance. Denk bijvoorbeeld aan het moment waarop je op de snelweg naar huis rijdt en je de afslag naar je woonplaats nadert. Je gedachten dwalen af en het volgende moment rijd je ineens in de straat waar je woont.
Kwaliteit slaat door
Zoals bij elke kwaliteit, kan ook perfectionisme doorslaan. Dan ontstaat er een belemmerend patroon. Er is een aanwijsbaar verband tussen dit ‘ongezond’ perfectionisme en bijvoorbeeld migraine, slaapproblemen, eetstoornissen, dwangstoornissen en verslaving. Marcel vertelt me dat hij zelf veel last van perfectionisme heeft gehad. Op zijn 46e kreeg hij een hartinfarct en vier jaar later nogmaals. Hij werkte op de salesafdeling van een bank, werd commercieel directeur en later HR-directeur. Hij vertelde me dat hij enorme controledwang had en vast zat in ‘moeten’. Marcel realiseerde zich dat zijn infarcten veroorzaakt waren door zijn perfectionisme en de continue stress die daar voor hem bij hoorde. Marcel: “Veel mensen streven naar perfectie. Maar perfectie wordt negatief als iets perfect móet. Er is dan een enorme druk (stress): alles moet steeds beter.”
Zelfzorg
In sollicitatiegesprekken die ik in het verleden voerde, noemde ik mijn perfectionisme steevast op in mijn rijtje van sterke eigenschappen. Het heeft me immers veel gebracht in het bereiken van mijn doelen. Toch zie ik nu in dat het ook een valkuil kan zijn; iets waar ik vooral zelf last van heb. Gelukkig heb ik door mijn perfectionisme nooit gezondheidsproblemen gehad, maar angst en stress in mijn werk herken ik wel. Ik ben heel erg bevlogen in mijn werk en dan kan soms wel eens doorschieten in een workaholic-modus. Toch weet ik weet mijzelf altijd tijdig een halt toe te roepen en ruimte voor goede zelfzorg te nemen. Ik ga dan bijvoorbeeld wandelen met de hond of neem een powernap. Marcel zegt: “Zelfzorg staat vaak achteraan in het lijstje terwijl dat juist super-belangrijk is. Denk maar aan een auto. Als je je auto nooit voor onderhoud wegbrengt en de olie is op, dan gaat ’ie stuk. Zorg dus tijdig goed voor jezelf en voorkom zo een mindere concentratie of verlies van energie.”
Overuren maken
Perfectionisme op de werkvloer wordt vaak in verband gebracht met ambitieuze mensen die het verlangen hebben om grote doelen te bereiken. Veel overuren maken hoort daar vaak bij. Dat is schadelijk gedrag, vooral voor jezelf. Ik adviseer mijn opdrachtgevers om hun medewerkers daarvoor te behoeden en hen zo min mogelijk overuren te laten maken.
Hoge standaarden
In hun onderzoek in 2011 verwoordden Blatt & Luyten perfectionisme als ‘het beschikken over aanhoudende zelfkritische eigenschappen en zichzelf hoge standaarden en doelen opleggen’. Niet zo slecht, dus? Marcel: “Het is lastig om tevreden te zijn over jezelf. Je wilt graag perfecte dingen afleveren. Maar je mag leren genieten van de weg ernaartoe; dat je tegen jezelf kan zeggen: goed bezig!”.
Ik herinner me een recente situatie die me enorm veel energie en voldoening gaf. Ik had veel uren geïnvesteerd in het schrijven van een goed onderbouwd HR-advies en was trots op het eindresultaat. Maar door mijn gesprek met Marcel twijfel ik of ik misschien toch in de perfectionismevalkuil ben getrapt. Marcel: “Ik hoor je zeggen dat je je trots voelde op datgeen je hebt neergezet. Als je in je flow zat en als je kunt zeggen dat 20% van je inspanningen bijdragen aan 80% van je resultaten (het Pareto-principe), dan ben je toch goed bezig geweest?”
Perfectionisme als overlevingsstrategie
Lat lager leggen
Als je werk van een perfectionistische medewerker moet beoordelen, dan zal je doorgaans vast tevreden zijn over dat wat is opgeleverd. Deze medewerker legt de lat voor zichzelf hoger dan dat de gemiddelde medewerker binnen jouw bedrijf doet. Hij of zij wil écht het beste uit zichzelf halen en zet zich met hart en ziel in voor jouw bedrijf. Marcel: “Maar de medewerker zou nog beter kunnen presteren als de lat minder hoog zou liggen. De medewerker zou dan minder stress ervaren en zelf ook tevreden kunnen zijn over hetgeen dat is opgeleverd.”
Ik realiseer me dat bedrijven meer zouden moeten doen om medewerkers bewust te maken van ongezond perfectionisme op de werkvloer. Dat is niet alleen gezond voor de medewerkers zelf, maar ook goed voor de resultaten op individueel-, team- en organisatieniveau. Wat ik nu ga doen? Ik ga een trainingsprogramma ontwikkelen. Daarbij pas ik in individuele coachgesprekken de ontwikkelingsgerichte coachmethodiek toe die Marcel mij heeft geleerd.